Kippen ziekten
Een kip wordt van 0 tot 15 jaar. Bij 0 heb je hem/haar als ei al opgegeten en bij 15 kom je wellicht in het Guinness Book of Records. Tussentijds kan een kip van alles overkomen, van omkomen door een ongeluk of rovers tot ziekte. Ik had echter een Brahma-hen die al zo'n acht jaar was en ook al wat Wyandotte-krielen van zes jaar die er nog vitaal uitzien en ook nog wel een eitje leggen. Soms krijgt zo'n ei dan wel een afwijkende vorm, bijvoorbeeld in de vorm van een punt-ei of met kalkribbels omdat het ei te lang in de ''afwerking" in de kip blijft. Deze eieren zijn ook nog goed van smaak, maar niet geschikt om nog uit te broeden vanwege de afwijkende vorm die het kuiken niet ten goede zal komen, áls het nog uitkomt.
Deze Brahma hen was al 8 jaar oud! (helaas is ze voorjaar 1999 overleden)
Gemiddeld wordt een hen dus 5-8 jaar oud. Meestal worden grote rassen het oudst. Hanen houden het minder lang uit. Bij mij worden ze niet ouder dan zo'n vier jaar. Na enkele jaren kan de oude haan niet meer tegen die jonge hanen op (als je die hebt) en mag dan niet meer met de groep meelopen. De haan verkommert en zal vaak binnen enige maanden sterven. Dit is door de natuur met opzet zo geregeld om zoveel mogelijk kuikens van verschillende hanen te krijgen, dus zo min mogelijk kans op inteelt en zoveel mogelijk vers bloed. De gelukshaan die geen andere hanen om zich heen heeft kan wel veel ouder worden.
Ziektebeeld
Kippen zijn zeer hard voor zichzelf en zullen niet gauw iets van ziekte tonen. Zie je wel iets dan is het helaas meestal al te laat. De kip gaat bijvoorbeeld niet meer uit het hok en zit met opgezette veren in een hoek. Pak je een zieke kip op dan kun je bijna altijd het borstbeen (voor de poten) voelen. Is dit messcherp en zit er geen vlees meer omheen dan is de kip echt ziek en heeft hij/zij meestal al een tijdje niets of minder gegeten.Kijk vooral eens naar de ontlasting: alle kippen hebben één keer per dag dunne bruine ontlasting, dat is normaal, de blinde darm wordt dan geleegd. De rest van de ontlasting is hard met een soort kapje van witte uitslag erop, dat is de gekristalliseerde urine. Wijkt de ontlasting af van het voorgaande dan is er echt iets niet in orde.
Geneesmiddelen, de dierenarts en huismiddeltjes
Het is dus zaak snel te handelen zodra je ziekte of ongedierte constateert. Bezoek een dierenarts of koop een middel in de dierenwinkel dat voor kippen bestemd is en ga niet zelf wat dokteren met huismiddeltjes, ook al bezweert die 'goede kennis' of 'kippenexpert' je dat dit of dat zo goed helpt. Vaak worden middelen zomaar lukraak toegediend (baat het niet dan schaadt het niet) en speelt het toeval een rol bij het verdwijnen van een kwaal.Sommige huismiddeltjes zijn volkomen onzin en gebruik van het gezond verstand helpt al veel bij de beoordeling van deze middelen. Vergeet ook niet dat kippen kleine dieren zijn, een dosis van het een of ander voor een groter dier kan heel verkeerd uitpakken, zeker op vogels.
Tenzij de dierenarts het voorschrijft en doseert, gebruik nooit op eigen (of andermans) houtje middelen die voor kippen niet zijn toegelaten of ontworpen.
Heel erg in is momenteel het te pas en te onpas toedienen van middelen op basis van Ivermectine (bijvoorbeeld Ivomec, Animec, Panomec). Dit is een middel tegen parasieten bij schapen, koeien en paarden. Toch is veel op internet te lezen dat mensen de klepel hebben horen luiden maar geen idee hebben waar de Ivermectine-klok hangt en dit ook willen toepassen bij hun honden, katten en ook kippen. Dit, terwijl deze huisdieren elk apart zoveel verschillen van de grote landbouwhuisdieren waar de middelen voor bestemd zijn. Je kunt als niet-dierenarts zijnde niet beoordelen of en hoeveel van een middel moet worden toegepast!
Bovendien eet je van kippen de eieren (en eventueel het vlees) en weet je niet wat voor effecten je van middelen kunt verwachten. Zo wordt voor varkens bijvoorbeeld na behandeling met Ivermectine een "wachttijd" (dat is de tijd tussen de behandeling met een middel en het moment van slachten) van 28 dagen opgelegd! Voor niet-melkgevend rundvee is de wachttijd zelfs maar liefst 42 dagen, aan melkgevend rundvee mag het middel niet eens verstrekt worden.
Onderzoeken hebben echter uitgewezen dat er dan nog resten van het middel in het vlees zitten!!! Maar de resten zouden 'binnen de norm' vallen. Ja ja...brrr.
Maar dit is dus de wachttijd voor varkens/rundvlees.. ik zou dus zeker het behandelen van dieren met dit spul niet aanraden als je de eieren en/of ook het vlees van je kippen eet! Een middel als Ivermectine lost op in vet en komt dus in de eieren en het vlees terecht.. eet je dat op dan komt het in je eigen vet te zitten. Wat de gevolgens zijn van opstapeling van Ivermectine in vetten in mens en dier is niet bekend,maar gezond is het niet!
Soms worden aan dit zelf dokteren dan nog wel eens kreten toegevoegd als "ik wil de dierenarts niet spekken" of "de dierenarts is te duur". Op dat soort kreten kan ik maar een antwoord geven: neem dan geen dieren! Je bent verantwoordelijk voor het welzijn van je dieren en dat de dierenarts zo duur is... deze mensen hebben een jarenlange opleiding gevolgd om dieren beter te maken, dat moet gewoon betaald worden! En vergeet de overheid niet die het nodig vond op de dienstverlening van de dierenartsen (en vele medicijnen) het hoge BTW-tarief toe te passen, terwijl dit altijd onder het lage BTW-tarief viel. Blijkbaar vindt de regering het voor bepaalde beroepsgroepen wel belangrijk het lage tarief toe te passen (kapper, schoenmaker) maar broodnodige hulp voor dieren moet zwaar belast worden.Onderaan deze pagina vind je een lijst met dierenartsen in Nederland en België die gespecialiseerd zijn in vogels.
Let op! Sommige ziekteverschijnselen worden door ongedierte veroorzaakt! Kijk ook op mijn pagina over ongedierte.
De ziekten:
Voor degenen die op zoek zijn naar info over Vogelgriep ook wel Vogelpest genoemd.., het beste kun je kijken op het Vogelgriep gedeelte van het forum, daar staat alle info én de actuele situatie omtrent Vogelgriep bij elkaar. Klik
Coccidiosis
Is er in het hok of daaromheen gifgroene of met bloed verontreinigde ontlasting te zien dan heeft je kippenbestand last van Coccidiosis, een darmontsteking veroorzaakt door eencellige organismen die de darmslijmvliezen en darmwanden beschadigen. Bij de dierenarts kun je een middeltje halen om door het voer of het water te doen om de overige kippen te redden. Ook bij dierenwinkels zijn middelen te koop. Veelal is het voor de reeds zieke kip te laat aangezien die meestal toch al niet meer eet of drinkt en het spul niet meer binnenkrijgt. Behandel de overige kippen desondanks toch omdat het voor hen nog niet te laat hoeft te zijn!
Ook Pseudo-vogelpest (New Castle Disease) kan bovenstaande verschijnselen opleveren, vaak komen hier echter ademhalingsmoeilijkheden bij. Vaak zijn er gedraaide halzen te zien. Tentoonstellingskippen zijn hiertegen ingeënt.
Klassieke Vogelpest
Deze ziekte is al sinds 1926 niet meer in Nederland voorgekomen. Kippen krijgen snotneuzen, tranende ogen, zwellingen aan de kop en opgezette kelen. Het meest opmerkelijke is wel dat hun gekakel ophoudt. Wegens die plotselinge stilte wordt de ziekte in Engeland wel Cathedral Disease ( Kathedralenziekte) genoemd. De dieren kunnen van de ene op de andere dag dood zijn. Genezing is niet mogelijk en bij constatering van deze ziekte moet je -via de dierenarts- aangifte doen omdat het zéér besmettelijk is.
Aspergillosis ofwel longschimmel is een zeer besmettelijke ziekte die vooral kuikens treft. Het dier heeft een pompende ademhaling als gevolg van ontstekingen in de longen en luchtzakken. Geïnfecteerde vogels gapen veel en vertonen ademhalingsmoeilijkheden. De schimmel tast longen, luchtzakken, neus- en voorhoofdsholte aan. Soms raken daardoor de ogen ontstoken. De ziekte kent meestal een slepend verloop en kan wel een jaar duren voordat de vogel sterft. Er is een langzaam vermageringsproces waarneembaar. Er is geen geneesmiddel bekend en vrijwel zeker zullen alle dieren sterven. Besmetting via de lucht en stof.
CRD (Chronic Respiratory Disease) ofwel mycoplasmosis en ook wel snot genoemd is ook een luchtzakontsteking. Kenmerkend is het hoesten en proesten van de kippen, vermagering en met opgezette veren in een hoekje zitten. Behandeling met antibiotica.
Diarree. Vaak het gevolg van verkeerd voeren. Verlepte sla of andere groenten doen je kippen geen goed. Wat je ook voert aan extra's, het moet zo vers en fris zijn, dat je het zelf ook nog wel op zou durven eten. Voer geen gekruide rijst (nasi) of andere gekruide of gezouten gerechten. Voer ook niet teveel (vers) brood, je kunt brood snel oud maken door het even in de oven te doen. Teveel vers brood veroorzaakt diarree.
Diarree is ook een symptoom van verschillende andere ziekten zoals Coccidiosis, Pseudo-vogelpest of Salmonella. Weet je zeker dat er niet verkeerd gevoerd is, dan zijn de kippen dus ziek!
IBR (infectueuze bronchitis) vertoont ook een ademhaling die rochelend is. Bij hennen die aan de leg zijn ziet men vaak ribbels op de eieren aangezien de eileider ook wordt aangetast. Niet te verwarren met het ei van oude hennen, dat vaak ribbels vertoont of een andere rare vorm heeft!
De kippen kunnen hiertegen ingeënt worden. Genezing vaak moeizaam met een hoog sterftecijfer.
Salmonella, bekend van radio en tv!
Ontsteking van darmen en luchtwegen, vaak gepaard met diarree. Bij wat zwakkere dieren dodelijk. Kippen kunnen drager zijn zonder ziek te zijn, worden zij op enig moment wat zwakker, dan slaat de ziekte toe. Daarom moet je ook alle eieren goed koken of bakken en zeker nooit rauw eten zoals in mayonaise!
Besmetting van kippen kan op de volgende manier gebeuren:
- besmet bij de geboorte of opfok
- besmet door muizenkeutels in het voer (muizen verspreiden Salmonella en zijn vaak drager)
- besmet door kippenvoer (vaak door ingrediënten uit derde wereldlanden (vismeel)
- besmetting door andere kippen of bezoekers.
Artikelen over Salmonella zijn te vinden op:
www.voedsel.net (Universiteit Wageningen Foodnet (interessante site!)
www.nrc.nl (NRC Handelsblad - Voedsel schandalen)
Difterie veroorzaakt zweren rond of op de snavel, kam en lellen. Doe je het snaveltje open en zie je daar een kaasachtige aanslag, dan heb je difterie in huis! Vooral in herfst en winter met veel regen komt deze ziekte voor. Zieke kippen afmaken!
Leukose ofwel dikke leverziekte. Een bloedziekte die allerlei organen aantast, maar vooral de lever. Dieren worden mager en bleek, de kam verschrompelt en het leggen van eieren stopt. Geen genezing mogelijk, alle kippen die getroffen zijn zullen sterven.
Gaapziekte / gaapworm. De kippen lijken de hele tijd te gapen. Wordt veroorzaakt door wormpjes in de luchtpijp. Haal bij de dierenarts een middel hiertegen.
ILT (Infectieuze Laryngo Tracheïtis) is een virusziekte die bloederige ontstekingen veroorzaakt in de luchtpijp. Kippen kunnen bloederig slijm ophoesten. Dodelijk en geen geneesmiddel voor bekend. Er kan preventief tegen geënt worden.
Marekse Verlamming; een ziekte die vooral jonge kippen treft. De poten en vleugels willen niet meer en de kip kan zich niet meer verplaatsen. Kenmerkend is het "vuistje": de tenen van de kip trekken samen en de poot steekt naar voren of naar achteren, soms is de nek vreemd verdraaid. Helaas is hier niets aan te doen. De zieke kip afmaken dus. Er zijn ook varianten geconstateerd zodat het "vuistje" niet altijd hoeft op te treden.
Bedenk dat kippen ook ziek kunnen worden door ongedierte op de kip zelf of in het hok, kijk daarom ook even bij de link "Ongedierte" in het menu aan de linkerkant!
Meer over ziekten
Doordat kippen buiten lopen komen zij ook in contact met andere vogels. Vele ziekten kunnen je kippen dus treffen maar dat is niet te voorkomen, tenzij je je kippen echt binnen in huis of garage houdt. Er zijn vele boeken en boekjes over kippenziekten die je bij de bibliotheek kunt inzien en in de winkel of op de rommelmarkt kunt kopen. Je kunt ook op een van de gelinkte sites kijken of vragen stellen op het forum, maar het beste is nog altijd meteen de dierenarts in te schakelen omdat snelheid geboden is! Bel een dierenarts van tevoren of hij/zij gespecialiseerd is in kippen/vogels en vraag anders bij wie je dan het beste te rade kunt gaan. Handig is het om dit van tevoren al vast te doen als de kippen niet ziek zijn! Hopelijk heb je de dierenarts niet nodig, maar beter van te voren informatie inwinnen, dan te wachten tot het echt nodig is om dan paniekerig in het rond te gaan bellen.
Kijk onderaan deze pagina voor adressen van dierenartsen in Nederland en België die gespecialiseerd zijn in vogels.
Wees er snel bij en wacht niet tot er meer kippen ziek gaan worden!
In twijfelgevallen kun je een mest- of bloedonderzoek laten doen via de dierenarts bij de GD (Gezondheidsdienst voor Dieren). Dan weet je zeker wat de kippen hebben en kunnen ze doelgericht worden behandeld. Het is overigens altijd verstandig zieke of verdachte kippen af te zonderen!
Het voorkomen van ziekten is vrijwel onmogelijk. Nieuwe kippen kunnen een ziekte meebrengen, maar ook wilde vogels (en vooral duiven!) kunnen ziekten verspreiden. Ook via schoenen van jezelf of bezoekers die zelf kippen hebben of bij kippenhouders op bezoek zijn geweest kunnen het een en ander inslepen. Als je zieke kippen hebt, ga dan ook niet naar andere mensen die kippen hebben of tentoonstellingen, dat klinkt een beetje overdreven, maar die ziekten moeten ERGENS toch door besmetting vandaan komen!
Ook via broedeieren van anderen kunnen ziekten binnenkomen, al zal dat niet zo snel gebeuren.
Vooral bij broeierig weer kunnen ziekten onverwachts toeslaan. Coccidiose is hierom zeer berucht! Belangrijk is om eet- en drinkplaatsen zo droog en schoon mogelijk te houden. Plaats de drinktoren of drinkschaal op een terrasje van stenen. Gemorst water loopt makkelijk weg en de kippen zullen niet zo snel op zo'n verhoging mesten. Ook is dit makkelijk te ontsmetten met bijvoorbeeld Halamid (drogist, landbouwwinkel). Een drinktoren is altijd beter dan een schaal, er valt niet zo snel mest van kippen of andere vogels in.
Geef legkorrel in plaats van meel, dat morst niet zo en gevallen korrels worden opgegeten en vormen zo geen voedingsbodem voor schimmels en bacteriën.
Vele ziekten worden verspreid via mest, houdt de boel daarom schoon en vooral droog.
Het einde....
Gaat het echt niet meer met een kip of moet je kippen kwijt (en dat lukt niet via kennissen of een advertentie op een prikbord ) dan moet je OF een doorgewinterde kennis/boerenbuurman hebben die de kip snel om zeep kan helpen OF (veel beter) even naar de dierenarts gaan voor een fataal prikje. NIET zelf gaan kelen of iets dergelijks.. Voor het voorkomen van nieuwe aanwas van je kippenbestand is het weghalen van eieren dus afdoende als geboortebeperking! Een hen HOEFT niet te broeden, broedsheid gaat vanzelf weer over.
De adressenlijst van dierenartsen voor vogels in Nederland en België heb ik verhuisd naar het kippenforum, omdat daar veel meer mensen komen wordt
er dan ook eerder gewezen op ontbrekende of gewijzigde adressen, zodat
de lijst actueler is. KLIK